Chemia – wiem, umiem, rozumiem

Rozwiązanie wypracowane w projekcie odpowiada na problem niskiej jakości i skuteczności nauczania chemii w szkołach ponadgimnazjalnych. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest ograniczona liczba zajęć praktycznych z przedmiotu, co przekłada się na trudności w zrozumieniu przez uczniów treści programowych i postrzeganie przez nich chemii, jako przedmiotu wymagającego i skomplikowanego.

Zaproponowane w projekcie rozwiązanie ma na celu zwiększenie zainteresowania uczniów szkół ponadgimnazjalnych kontynuacją kształcenia na kierunku chemia. Wypracowany model to propozycja utworzenia placówek zewnętrznych - Centrów Chemicznego Kształcenia Praktycznego - prowadzących kształcenie z zakresu chemii. Wprowadzone modyfikacje nie dotyczą treści nauczania lecz metod organizacji zajęć. Zgodnie z wypracowanym modelem, centra mogą być powoływane przy wydziałach chemicznych uczelni wyższych bądź w szkołach ponadgimnazjalnych wyposażonych we wzorcowe laboratoria chemiczne. Kadra dydaktyczna centrów to nauczyciele akademiccy oraz nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych. Uzupełnieniem kadrowym centrów jest obsługa techniczna zajęć realizowana przez techników laboratoryjnych. Poprzez proponowany model uczeń może wejść do prawdziwego laboratorium chemicznego, w którym samodzielnie przeprowadzi eksperyment, dokona obserwacji oraz uogólni je w formie wniosków. Udział w zajęciach praktycznych poprzedzony jest przygotowaniem teoretycznym na lekcjach. Działalność centrów przewiduje także wyjazdy edukacyjne uczniów do zakładów chemicznych czy spotkania ze znanymi polskimi chemikami. W ramach modelu przygotowano m.in. koncepcję zasad funkcjonowania centrum, propozycje zasad jego współpracy ze szkołami ponadgimnazjalnymi i uczelniami.

Kto może skorzystać:

Rozwiązanie może być stosowane przez nauczycieli chemii w szkołach gimnazjalnych
i ponagimnazjalnych oraz uczniów tych szkół.

Innowacyjność:

Rozwiązanie jest propozycją, która polega na przeniesieniu eksperymentów chemicznych prowadzonych w słabo wyposażonych szkołach do nowoczesnego laboratorium, w którym kształcenie praktyczne realizowane jest zgodnie ze standardami szkoły wyższej. Wprowadzona jest indywidualizacja pracy oraz dostosowanie eksperymentów do poziomu możliwości uczniów, co zwiększa samodzielność w wykonywaniu doświadczeń, przy równoczesnym zapewnieniu im całkowitego bezpieczeństwa i pomocy ze strony osób obsługujących zajęcia. Samodzielne wykonywanie ćwiczeń laboratoryjnych wyzwala u młodzieży kreatywność i twórczą inwencję wspierając jej rozwój. Jednocześnie ułatwia zrozumienie procesów chemicznych zachodzących w przyrodzie i pozwala na szybsze opanowanie treści kształcenia i umiejętności oraz uczy projektować doświadczenia z wykorzystaniem odpowiedniego sprzętu laboratoryjnego. Ponadto umożliwia kształcenie umiejętności prawidłowej obserwacji procesów chemicznych oraz formułowania wniosków. Dzięki temu uczniowie więcej wiedzą, więcej umieją i lepiej rozumieją trudne zagadnienia.

Skuteczność:

Rozwiązanie zostało przetestowane w praktyce przez podmioty, które były zainteresowane jego wykorzystaniem oraz poddane ewaluacji zewnętrznej. Wyniki ewaluacji zewnętrznej potwierdzają jego skuteczność (90% uczniów oraz nauczycieli biorących udział w testowaniu rozwiązania, pozytywnie ocenia sposób kształcenia praktycznego w zakresie chemii, wyrażając opinię, że jest on atrakcyjny, 90% uczniów pogłębiło swoją wiedzę i podwyższyło umiejętności, 80% uczniów zaobserwowało wzrost samooceny i wiary we własne możliwości, a chemia stała się dla nich przedmiotem interesującym).

Elementy składowe (do zastosowania w praktyce):

• Katalogi zajęć praktycznych dla nowej podstawy programowej w formie skryptu zawierającego instrukcje do ćwiczeń pogrupowanych w bloki tematyczne, wykaz szkła, sprzętu laboratoryjnego oraz odczynników koniecznych do wykonania eksperymentów w ramach danego bloku oraz informacje dotyczące bezpieczeństwa podczas zajęć w laboratorium Centrów Chemicznego Kształcenia Praktycznego (regulamin pracowni chemicznej, przepisy BHP, informacje o substancjach niebezpiecznych). Zestaw katalogów obejmuje trzy pozycje:

• „Katalog ćwiczeń laboratoryjnych. Wykazy sprzętu i odczynników. Szkoła ponadgimnazjalna. Zakres podstawowy” - 7 bloków tematycznych (43 doświadczenia),
• „Katalog ćwiczeń laboratoryjnych. Wykazy sprzętu i odczynników. Szkoła ponadgimnazjalna. Zakres rozszerzony” – 11 bloków tematycznych (60 doświadczeń),
• „Katalog ćwiczeń laboratoryjnych. Wykazy sprzętu i odczynników. Gimnazjum” – 7 bloków tematycznych (30 doświadczeń).

• Instrukcje ćwiczeń laboratoryjnych w postaci kart pracy dla szkoły ponadgimnazjalnej, zakres podstawowy i rozszerzony oraz dla gimnazjum, w formie elektronicznej. Instrukcje przeznaczone dla ucznia mają formę kart pracy, które oprócz szczegółowego opisu wykonania doświadczenia zawierają też miejsce na wpisanie obserwacji i wniosków z przeprowadzonego doświadczenia.
  
  
• Koncepcja zasad funkcjonowania Centrum Chemicznego Kształcenia Praktycznego w oparciu o Instytut Chemii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach.
  
  
• Propozycja zasad współpracy Centrów Chemicznego Kształcenia Praktycznego (na bazie Instytutu Chemii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach) ze szkołami ponadgimnazjalnymi i gimnazjami w zakresie prowadzenia nauczania praktycznego z chemii. Dokument zawiera opis procedury nawiązywania współpracy ze szkołami oraz wzór umowy zawieranej między szkołą, a Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, określającej warunki korzystania przez uczniów i nauczycieli szkoły z usług Centrów Chemicznego Kształcenia Praktycznego oraz wzajemne obowiązki stron.